ТlОШlРЭ ЕЗАНЭ ГУКЪИНЭ YİRMİBİRİNCİ DERS

ТlОШlРЭ ЕЗАНЭ ГУКЪИНЭ YİRMİBİRİNCİ DERS

 

Уафэм И Шытыкlэхэм Теухуауэ

 

Зэгъэшlапхъэ псалъэхэр

 

Хуабэ – sıcak

Щlыlэ – soğuk

Щlыlэтlыlэ – serin

 

Гъуркl – kuru

Псыlэ – ıslak

Псыlэтlыlэ – nemli

 

Щlымахуэ – kış

Гъатхэ – ilkbahar

Гъэмахуэ – yaz

Бжьыхь – sonbahar

 

Уафэ – gökyüzü

Уэфэгу – uzay

Уэгу – gök

Жьы – hava

 

Пшэ – bulut

Пшагъуэ – sis

Пшэплъ – akşam veya sabah oluşan bulut kızıllığı

Уафэ гъуагъуэ – gök gürültüsü

Шыблэ – yıldırım

Уафэ хъуэпскl – şimşek

Лэгъупыкъу – gök kuşağı

 

Уэшх – yağmur

Уэс – kar

Уэф – dolu

Уэсэпс – çiğ

Жэп – kırağı

Ткlуэпс – damla

 

Къешхын – yağmurun yağması

Къесын – karın yağması

Къехын – dolunun yağması

Кърипхъыхын – kar atıştırması

Къепсэпсэуэн – yağmur çiselemesi

Жьы къепщэн – rüzgarın esmesi

 

Уэфl – açık hava

Уфа – kapalı hava

Уэшх уэлбанэ – yağmurlu

Уае – fırtına

Жьапщэ – rüzgar

Уэс укхъуэ – kar fırtınası

Уэс утэ – çığ

Псыдзэ – sel

Уэс щхьэфэ – don

Шыц уэс – taneli kar

 

Псы – su

Мыл – buz

Бахъэ – buhar

Щтын – donmak

Выжын – erimek

 

Уэсылl – kardan adam

Уэс lэшкlэ – kar topu

lэшанэ – kayak

lэжьэ – kızak (eşya yük taşıma kızağı veya üzerine

oturularak kayılan kızak)

 

Псыф – ıslak

Упсыфын – ıslanmak

Цlынэ – ıslak (içine su çekip kendini bırakması

ekmeğin toprağın su çekip ıslanması

yani kendini bırakması.)

 

Щхъуэ – mavi

Къащхъуэ – gök mavisi

Щхъуантlэ – yeşil

Гъуэжь – sarı

Гъуабжэ – gri

Хужь – beyaz

Фlыцlэ – siyah

Плъыжь – kırmızı

 

Мазэ – ay

Дыгъэ – güneş

Вагъуэ – yıldız

 

 

Уэшхыр жьыгъейуэ къешхырейщ.

Пшагъуэр щlыгум техьэрейщ.

Къуэлэбзухэр мэлъэтэж.

Тхьэмпэр жыгым полъэлъыж.

 

Упщlэхэр

 

1 – Мы усэр илъэсым дэтхэнэ и лъэхъэнэм тепсэлъыхьрэ?

2 – А лъэхъэнэм теухуауэ сытхэр нэхъ къыщыхъурэ?

3 – Къуэлэбзухэр дэнэхэм лъэтэжу фигугъэ?

4 – Къулэбзухэр щlэлъэтэжым и щхьэусыгъуэр сыт?

 

Къыпэкlуэхэр

 

1 – Усэр ………………… топсэлъыхь.

2 – А лъэхъэнэм нэхъыбэlуэу уэшх …………….., пшагъуэр щlыгум ……………….. .

къулэбзухэри …………………. .

3 – Къулэбзухэр ……………….. щlыпlэхэм мэлъэтэжхэ.

4 – Щlымахуэр къохьэ, уафэхэр ………………. хъууэ щlедзэри аращ.

 

Бжьыхъэ жэпым дыгъэр тепсэм

Ар уэсэпсу мэкlуэдыж.

Фlыуэ слъагъум сыlуплъамэ

Си гукъеуэр сщхьэщокlыж.

 

Упщlэхэр

 

1 – Дэтхэнэ лъэхъэнэра жэп къыщехыр?

2 – Дыгъэр жэпым тепсэм сыт хъужрэ?

 

Къыпэкlуэхэр

 

1 – Жэпыр …………….. къох.

2 – Дыгъэр жэпым тепсэм ……………. мэхъури …………….. .

 

БЖЬЫХЬЭР КЪИХЬАЩ

 

Жаным БОРИС

 

Бжьыхьэ мазэр къытхуихьащ.

Пшагъуэр щlыгум къытехьащ.

Къуэлэбзухэр мэлъэтэж,

Щlыпlэ хуабэхэм мэкlуэж.

 

Къущхьэхъу къикlыу къру инхэр

Уэгум иту мес мэкlуэж.

Колхоз lэщхэу мэл былымхэр

Пшэр хъужауэ къытхуокlуэж.

 

Губгъуэй мэзи хуэгъуэбжафэщ,

Бжьыхьэ уафэр уэлбэнафэщ,

Жыгхэм пщlащэр полъэлъыж.

Цlыкlухэр школым зэдокlуэж.

 

Мы усэр гукlэ зэвгъащlэ, дахэу фыкъеджэ.

 

Упщlэхэр

 

1 – Бжьыхьэ мазэм сыт къытхуихьар?

2 – Пшагъуэр сытым и гущlыlум техьэрэ?

3 – Къуэлэбзухэр дэнэхэм лъэтэжхэрэ?

4 – Кърухэр дэнэ къикlыжу дэнэ кlуэжхэрэ?

5 – Губгъуэхэм мэзхэм я плъыфэр бжьыхьэм сыт хуэдэ?

6 – Бжьыхьэм жыгхэм я пщlащэхэм ящхьэ сыт кърикlуэрэ?

 

Мы упщlэхэм къыпэкlуэжхэм ныкъуэу къэнахэр хэфтхэж.

 

Къыпэкlуэхэр

 

1 – Бжьыхьэ мазэм ……………… къытхуихьащ.

2 – Пшагъуэр ……………… къытохьэ.

3 – Къуэлэбзухэр ……………. щlыпlэхэм ……………….. .

4 – Кърухэр ………………… къокlыжри …………… щlыпlэхэм ………….. .

5 – Губгъуэхэр мэзхэр бжьыхьэм ………………………….. .

6 – Пщlащэр жыгхэм ………………….. .

 

Уафэ къащхъуэр эи щхьэщыгу,

Щlылъэ щхъуантlэр зи утыку,

Гъатхэ гуапэ, дахэкlей!

Лъахэр фlыгъуэм иегъэсей.

 

1- Уафэ къащхъуэр лъахэм и щхьэщыгущ.

2 – Щlылъэ щхъуантlэр лъахэм и утыкущ.

3 – Гъатхэ дахэр лъахэм хуогуапэ, иодэхащlэ.

4 – Лъахэри фlыгъуэу щыlэм иагъэсей.

 

ЩlЫМАХУЭ

Щоджэнцlыкlу Алий

 

Щхьэхынэу пшагъуэбэм щlы напэр иеуфэ,

Чэф щlыкlэщ жыг тхъуахэр щыгъэхум зэрешэ.

 

Псы уэрхэр lущащэу мыл кхъуафэм щокlуасэ,

lэсэхэщ, нэщхъейхэщ, мылищэр зэрахьэ.

 

Щlы тафэр зэхуэдэу бжьэхуцкlэ хуэпащ.

Вындыжьхэу макъейхэр шыгъуэгум епщlащ.

 

Щlы щхьэфэр къузащи лъэбакъуэм дощэlур,

lэжьэлъэр щытежкlэ дзыхащи догызыр.

 

 

Дыгъэр щlымахуэм кlасэу къыщlокl, пасэу къохьаж,

щlагъуэуи уигъэхуабэкъым абы и бзийхэм. Щlымахуэ

махуэхэр кlэщlщ икlи щlыlэщ. Щlымахуэм уэс къосри

псыр мэщт. Жыгхэм я пщlащэхэр полъэлъри пцlанэу

къонэхэ. Къуалэбзухэм я нэхъыбэlуэр щlымахуэм

хуэбапlэхэм мэкlуэжхэ. Хьэпщхупщхэр щlы щlагъым

щопсэухэ.

 

 

 

 

 

 

КЪУЛЪКЪУЖЬЫН И ЗЫ МАХУЭ

 

Щоджэнцlыкlу Алий

 

Къуэ щхъуантlэ уэхым и лъащlэм

Псы гъуджэ цlыкlур щопщlыпщlэ.

Ткlуэпс щlыlэ щыгъэхэр lуфитlым

Я удз шlэращlэхэм хеутхэ.

 

Псынэ абджыфэм и lуфэм

Жыг хьэлэмэтхэр тожьауэ,

Дыгъэ нур гуащlэм пэлыду

Зишэщl – зиlуантlэу мэкlуасэ.

 

Махуэр хуабейщи, бгы нэкlухэм

Удз епэр тхьэмпэхэр шолалэ.

Къуэлэбзу цlыкlухэри бэмпlауэ

Псы щабэ lуфэми щохуарзэ.

 

Махуэ нэщхъуфlэм и дыгъэр

Гъуэгу зэхуэдитlым фlэкlат.

Зекlуэ шуужьхэу пшэ гупхэр

Бгыхэм къыдэпщу хуежьат…

 

А зы сыхьэтым дыщэблэм

Пщэр зэгуеудри зеупцl,

Щlылъэ удзыпцlэм жэщыфэу,

Нэр зригъэплъкъым – зеуфlыцl.

 

Зэкlэлъыпlащlэу а махуэм

Уафэм и топхэр мэгъуагъуэ,

Бгы жьэгъу лъаджэжьхэм губжьахэу

Псыдзэ тенджызхэми зыщадзхэ.

 

Псынэ щхъуэнтlэпсу дыгъуасэм

Щыта псы махэр Индылщ.

Шыблэм и макъыр хэкlуадэу

Абы и хъущlэр иныжьщ.

 

Махъсымэ плъыфэр lуфитlым

Хьэ гужьеяуэ жьэхопхъуэ,

Зыхъумэ пхъуантэуи щыиауэ

А къуэ зэв быдэри мэт!асхъэ.

 

Пшэхэм заунэщlри, куэд мыщlэу,

Бийм текlуа дзэуэ lуокlыжхэ,

Къулъкъужьын цlыкlуми псы хьэхуу

Зыгъэгушхуари хокlыжхэ.

 

Сабий гъа напэу lуфитlыр

Ятlэпс щlэжахэм ялащ,

Псыблэм зыпищlукъуэ лъэгум

Зишэщl – зиlуантlэу кlуэжащ.

 

Упщ!эхэр

 

1-       Псыр хуэмурэ щежэхым усакlуэм ар зригъэщхьхэр сыт?

2-       Псы ткlуэпсхэм щхьэкlэ усакlуэм жиlэр сыт?

3-       Уафэхъуэпскlымрэ уафэгъуагъуэмрэ щхьэкlэ усакlуэм жиlэр сыт?

4-       Псы къиуам и теплъэр усэм къызэрхэщыр къыжыlэ.

5-       Псы жэщlыжам и lуфитlыр сытым иригъэщхьрэ усакlуэм?

 

 

 

 

Зэгъэщlапхъэ псалъэхэр.

 

Къуэ – Vadi

Уэх – Derin

Лъащlэ — aşağı

Гъуджэ – ayna

Пщlыпщlын – parıldamak

Щыгъэ – boncuk

lуфэ – kıyı kenar

Удз – ot

Утхын – püskürtmek

Щlэращlэ – nazlı

Бгы – yamaç

Бэмпlэн – sıkıntı, bunalmak

Хуэрзэн – uçuşmak

Лъаджэ – yüksek

Губжьын – kızmak

Индыл – İdil nehri

Быдэ – sağlam

Тlэсхъэн – gevşemek

Хъущlэн – kızgınlıkla söylenen sözler

Унэщlын – boşalmak, boşaltmak

Бий – düşman

Текlуэн – yenmek, yengi

lукыжын – geri çekilmek

Хьэху – ödünç

Гушхуэн – coşku

Гъын – ağlamak

Ятlэ – toprak

Зышэщlын – gerinmek

Зыlуэнтlэн – kıvrılmak

Псыблэ – su yılanı

Зыпыщlын – taklit etmek

Жэн – akmak

Махъсымэ – mısır unundan yapılan içki

Плъыфэ – renk

Гужьейн – telaşlanmak

Жэбзэн – suyun durduğu yerde temizlenmesi, bulanıklığın oturması

Жэшlын – suyun çekilmesi

 

 

Лэжьыгъэр зыхэзылъхьар Щокъул Илхьэнщ.

En İyi Oyun Blog